Het leerecosysteem: wapen in de strijd tegen kansenongelijkheid

In Nederland geloven we graag dat iedereen binnen het onderwijs gelijke kansen heeft. Maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat de kansenongelijkheid alleen maar toeneemt. In de documentaireserie Klassen wordt de vraag gesteld of het diploma van kinderen gebaseerd is op hun eigen kwaliteiten of dat het opleidingsniveau van de ouders een doorslaggevende rol speelt. Ook in de televisieserie Sander en de kloof komt in de aflevering over onderwijs duidelijk naar voren dat kansen te koop zijn: rijke ouders sturen hun kinderen steeds vaker naar dure privéscholen, terwijl ouders met weinig geld geen bijlessen kunnen betalen. Waar je wieg staat maakt dus wel dégelijk uit voor je verdere kansen in het leven.

Vanuit mijn werk als freelancer ben ik via Tetem betrokken bij de ontwikkeling van zogenoemde leerecosystemen in een aantal Twentse gemeenten. Deze leerecosystemen bieden een interessante kans om een bijdrage te leveren aan het verminderen van kansenongelijkheid. Het afgelopen jaar heb ik de opleiding Leiderschap in Cultuur - Overijssel gevolgd. Als afronding van de opleiding heb ik een essay geschreven over leerecosystemen. In deze blog neem ik jullie in vogelvlucht mee in dit prachtige initiatief. Het gehele essay is hier te lezen.

Verbinden van lokale leermogelijkheden
Leren en talentontwikkeling zijn niet gebonden aan één moment of locatie, maar ontwikkelen zich in de loop van de tijd op meerdere plekken in de leefomgeving en op basis van eigen interesses. Het gaat hierbij om het leren ná schooltijd. Ieder leerecosysteem bestaat uit minimaal 5 partners. Scholen, musea, natuurorganisaties, bibliotheken, culturele instellingen, buitenschoolse clubs, jongerenwerk, bedrijven en de toeristische en recreatiesector bundelen hun krachten. Binnen een leerecosysteem worden bestaande leermogelijkheden met elkaar verbonden en gezamenlijk worden nieuwe leermogelijkheden en leerpaden gecreëerd. Het gaat niet persé om het organiseren van meer activiteiten maar om het vergroten van de impact en de betekenis van de activiteiten. Door samen te werken met het sociale domein worden kansen gecreëerd voor kinderen en jongeren die vaak te maken hebben met kansenongelijkheid.

Ook kunnen deelnemersgroepen met verschillende achtergronden met elkaar in contact worden gebracht. Die ‘ander’ is niet eng of raar, je gaat gewoon met elkaar aan het werk, op onderzoek uit of samen iets maken. Hiermee kom je tot een betekenisvolle publieksuitwisseling en brede publieksspreiding. Door lokale partners eigenaarschap te geven wordt de samenwerking duurzaam en ontstaan lokale leerecosystemen die zelfstandig functioneren. Door de veelzijdigheid aan partners ontstaat een divers palet aan perspectieven en een fijnmazig netwerk, waardoor kinderen/jongeren aan de hand van eigen interesses en nieuwsgierigheid hun talenten kunnen ontwikkelen.

Regie in eigen hand
De belangrijkste opbrengst van het leerecosysteem is dat kinderen en jongeren de regie in eigen hand kunnen nemen en daarmee aan zelfvertrouwen winnen. Maakcultuur, e-cultuur en nieuwe technologieën worden begrijpelijk en inzichtelijk voor iedereen en daarmee inclusiever. Ieder nieuwsgierig kind/jongere - ongeacht opleiding, voorkennis, of achtergrond van de ouders - kan zijn/haar/diens talenten verder ontwikkelen en kan participeren in activiteiten. Door organisaties uit verschillende domeinen te betrekken bij de leeromgeving krijgt een kind/jongere inzicht in de toepassingen van creatieve technologie en kunst en kan aangeboden kennis in de context van een eigen toekomst- en beroepsperspectief worden geplaatst. Kinderen/jongeren zien wat er allemaal mogelijk is op het gebied van studie en werk en krijgen zo de regie in eigen hand om straks hun plek in de samenleving in te nemen!

Link met LinC
Wat is nu de link tussen het leerecosysteem en LinC, de opleiding Leiderschap in Cultuur die ik onlangs heb afgerond? Ik heb dit onderwerp voor mijn afsluitende essay gekozen omdat ik het interessant vind te signaleren welke leiderschapskwaliteiten belangrijk zijn bij het succesvol ontwikkelen van een leerecosysteem. Bij leiderschap denk ik in eerste instantie aan het toevoegen van waarde. Wanneer, waar en op welke manier kan ik iets bijdragen ten goede?

De leerecosystemen vergroten het gevoel van eigenwaarde van kinderen en jongeren, maken (nieuwe) technologieën inclusiever én bieden jongeren verschillende toekomstperspectieven en daarmee regie over hun eigen leven. Het mag een ambitieuze droom zijn - ieder kind in Twente de mogelijkheid bieden te participeren - maar het is beslist de moeite waard om voor te vechten. Vermindering van kansenongelijkheid zou een verantwoordelijkheid moeten zijn van ons allemáál. Iets waarvoor je je sterk maakt vanuit medemenselijkheid, maar ook vanuit de wetenschap dat we er als samenleving alleen maar op vooruit gaan als de kansenongelijkheid minder wordt!

De belangrijkste factor bij het succesvol ontwikkelen van leerecosystemen is de kwaliteit van de samenwerking. Voor alle partijen moet de samenwerking interessant zijn, er moet voor iedereen wat te winnen zijn. Samen formuleer je een overkoepelende doelstelling, maar organisaties hebben ook hun eigen belangen om mee te willen doen en dat is niet erg. Het gaat om het kapitaliseren van verschillen; als de lamme en de blinde samenwerken komen ze beiden verder. Het verminderen van kansenongelijkheid is een adaptieve uitdaging. Samenwerking is de enige weg vooruit om dit complexe probleem op te lossen, zelfs als dat ten koste gaat van een stukje eigenbelang. De kwaliteit van de samenwerking bepaalt of er vooruitgang wordt geboekt!

~ Maika Eggink