Man and Machine – Learning in the digital society

Publiceerdatum: 10 september 2020

In oktober 2019 ben ik samen met tien studenten van de Universiteit Twente gaan werken aan een onderzoeksproject: Man and Machine: Learning in the Digital Society. Vijf studenten doen de bachelor opleiding aan de ATLAS University College Twente, de andere vijf zijn filosofie studenten in de master opleiding PSTS (Philosophy of Science, Technology and Society) aan de Universiteit Twente. Zelf ben ik hoogleraar bij de vakgroep filosofie die PSTS aanbiedt en docent bij ATLAS. Sinds kort ben ik tevens decaan van dit college.

Waar deden wij onderzoek naar? In Nederland, Europa en de rest van de wereld is een ware wedloop losgebarsten om voorop te lopen in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI=artificial intelligence) en de daarmee geassocieerde zelflerende computersystemen (machine learning technology, oftewel MLT). Het idee is dat je uit heel veel data (big data), die overal op het internet worden verzameld, kennis kunt verwerven. Zo kan er kennis over jou als consument worden gehaald uit de manier waarop je over het internet surft, bedrijven hebben daar belang bij omdat ze jou op maat gesneden producten of diensten willen aanbieden. Veel wordt ook verwacht van de gepersonaliseerde medische wetenschap (personalized medicine). Iedereen reageert anders op medicijnen en behandelingen. Geen mens is immers gelijk. Met behulp van AI en MLT zou je uit heel veel data (=gegevens) over patiënten - in combinatie met de resultaten van individuele behandelingen - verbanden (correlaties) kunnen opsporen om van daaruit beter te kunnen inschatten wat een medicijn bij een nieuwe patiënt gaat doen.

Er zijn vele toepassingen die we steeds meer om ons heen zien en ervaren. Voorbeelden zijn zoekmachines zoals Google, de voorspelling van het weer op je weer-app en bij jou passende aanbiedingen die je van internetwinkels ontvangt. Dit wordt ook wel ‘digitalisering van de samenleving’ genoemd. Want om dit soort technologische toepassingen mogelijk te maken moet álles in getallen (digits) worden gevangen. De term die daarom ook vaak wordt gebruikt is ‘digitale samenleving’ (digital society). Wij stevenen er recht op af, sterker nog, we zíjn voor een belangrijk deel al een digitale of gedigitaliseerde samenleving.

De technologische toepassingen van AI en MLT zijn mooi en er worden ons gouden bergen beloofd. Alles zal veiliger, beter, makkelijker, sneller en efficiënter worden. Er zullen veel minder fouten worden gemaakt. Er zullen betere beslissingen worden genomen omdat een machine veel meer factoren kan meenemen dan een menselijke expert. Dat is de belofte. Ik ben hoogleraar wetenschapsfilosofie en weet dus veel over hoe wetenschap werkt en hoe kennis wordt ‘gemaakt.’ Vanuit die expertise heb ik zo mijn vraagtekens bij deze grote claims. Wat niet wegneemt dat ook ik de enorme mogelijkheden zie!

Werkwijze onderzoek
Met de ontwikkeling van deze technologie moeten we ons ook gaan afvragen wat dit betekent voor mens en samenleving, voor onszelf. Precies daar heb ik samen met de studenten onderzoek naar gedaan.

We wilden eerst vooral graag weten wat AI en MLT is, welke toepassingen het heeft, hoe het werkt en wat andere onderzoekers hierover al hebben geschreven. Onderzoek begint altijd met een inventarisatie. We lazen ons in over de stand van zaken (state of affairs) om van daaruit nieuwe vragen te kunnen stellen. We kwamen elke twee weken een ochtend samen. Om de beurt hadden een of twee leden van ons team iets voorbereid, op een gebied waar ze al enige kennis over hadden. Die bijeenkomsten waren geweldig inspirerend en levendig. We hebben enorm veel van elkaar geleerd!

Uit het onderzoek is de tentoonstelling Reflecties bij Tetem voortgekomen. Daarvoor hebben we acht installaties bedacht die passen bij de thema’s waarover we hebben gesproken in ons onderzoeksproject en waarmee we een ieder tot denken willen aanzetten.

Heb jij wel copyright op jezelf?
Wat mij vooral zorgen baart - en daarmee een belangrijke aanleiding vormde voor het onderzoek - is de vraag: hoe gaan we door al deze technologische ontwikkelingen over onszelf denken? Waaraan ontlenen we ons gevoel van eigenwaarde, onze drive en trots als machines ALLES beter kunnen? In een radio-interview legde ik het als volgt uit: het zal niet lang meer duren of een AI/MLT kan met alle data die er over jou beschikbaar zijn - dat wil zeggen alle programma’s die door jou zijn gemaakt - jou exact gaan nadoen. Jouw stem, jouw grapjes, jouw muziekkeuze... Het radiostation heeft jou dan helemaal niet meer nodig, maar kan een virtuele kopie van je neerzetten. Heb jij al copyright op jezelf geregeld?

~ Mieke Boon

Vorige blogs

Nieuw in Tetem: het MaakMeeLab en het FabLab

Sinds half juli is het nieuwe MaakMeeLab van Tetem geopend. Het lab is een open werkplaats en ontmoetingsplek ineen. Het lab is uitgerust met de nieuwste technieken en technologieën zoals 3D (voedsel)printers, lasercutters, Virtual Reality, Artifical Intelligence, robotica en domotica. Er worden twee programma’s aangeboden: het MaakMeelab voor bezoekers en buurtbewoners en het FabLab voor professionals. Publiek, buurtbewoners en gezinnen […]

Play in Information Society

As society evolves from an industrial to an information one, play is being transformed. This change is  accelerated by digital technologies such as augmented reality. AR overlays digital information, images and video on the physical world, blending the physical and the virtual worlds together and enhancing our perception and sense of reality. With the explosive growth in smartphone usage, AR […]